“Gatsby đã tin vào đốm sáng xanh ấy, vào cái tương lai mê đắm đến cực điểm đang rời xa trước mắt chúng ta năm này qua năm khác. Ừ thì nó đã tuột khỏi tay chúng ta, nhưng có làm sao đâu – ngày mai chúng ta sẽ lại chạy nhanh hơn, vươn tay ra xa hơn…”

Là bức chân dung của “Thời đại Jazz” (Jazz Age, cái tên do chính Fitzgerald đặt cho thời kỳ 1918 – 1929), đại gia Gatsby nắm bắt vô cùng sâu sắc tinh thần của thế hệ cùng thời ông: những ám ảnh thường trực về thành đạt, tiền bạc, sang trọng, dư dật, hào nhoáng; song đồng thời là nỗi âu lo trước thói sùng bái vật chất vô độ và sự thiếu vắng đạo đức đang ngày một lên ngôi. Phất lên nhanh chóng từ chỗ “hàn vi”, Gatsby, nhân vật chính của câu chuyện, những tưởng sẽ có tất cả - tiền bạc, quyền lực, và sau rốt là tình yêu -, nhưng rồi ảo tưởng tình yêu đó tan vỡ thật đau đớn, theo sau là cái chết tức tưởi của Gatsby, để cuối cùng lập tức bị người đời quên lãng. Là lời cảnh tỉnh để đời của Scott Fitzgerald về cái gọi là “Giấc mơ Mỹ”, Đại gia Gatsby được ví như một tượng đài văn học, một cánh cửa cần mở ra cho những ai quan tâm tới văn học và lịch sử tinh thần nước Mỹ thời hiện đai.

Đại gia Gatsby (The Great Gatsby) từ lâu đã được đưa vào giảng dạy trong trường phổ thông và đại học ở nhiều nước trên thế giới. Cuốn tiểu thuyết “khác thường, tuyệt đẹp, cấu trúc phức tạp song trên hết là giản dị” (như lời chính nhà văn) đứng thứ hai trong danh sách 100 tiểu thuyết Hay nhất thế kỷ 20 của Modern Library, và nằm trong danh sách 100 tiểu thuyết hay nhất bằng tiếng Anh từ 1923 đến 2005 do tạp chí Time bình chọn.

“… Câu nói tắp lự của Gatsby khiến chúng tôi lại lúng túng thêm ít nhất là một phút nữa. Tôi đành phải viện cớ cần người giúp pha trà, nhưng lúc cả hai người vừa đứng lên để theo tôi vào bếp thì cái bà Phần Lan quái ác kia đã lại tò tò bưng hết cả ra trên một cái khay.

Cũng nhờ ríu rít một lúc với những cốc chén bánh trái ấy mà mọi người mới cảm thấy bình tĩnh dễ chịu một chút. Gatsby lui vào một chỗ tối trong lúc Daisy và tôi chuyện trò với nhau, chăm chú nhìn chúng tôi hết người này sang người kia với cặp mắt căng thẳng khổ sở. Tuy nhiên, bữa trà này đâu có phải chỉ để mọi người bình tĩnh, cho nên vừa gặp cơ hội là tôi vội vàng cáo lối đứng lên.

“Ông đi đâu thế?” Gatsby hốt hoảng.

“Tôi sẽ quay lại”.

“Tôi có chuyện này cần nói với ông cái đã”.

Ông hớt hải theo chân tôi vào bếp, đóng cửa lại, rồi thì thầm: “Ôi, Lạy Chúa!” với một vẻ khốn khổ.

“Có chuyện gì thế?”

“Đây là một sai lầm kinh khủng,” ông nói, lắc đầu liên tục, “sai lầm kinh khủng, kinh khủng”.

“Ông chỉ đang lúng túng thôi, có gì đâu,” rồi may mà tôi đế thêm: “Daisy cũng lúng túng mà”.

“Cô ấy lúng túng ư?” ông nhắc lại với vẻ không tin.

“Chẳng kém gì ông”.

“Đừng nói to thế”.

“Ông đang xử sự như một đứa trẻ,” tôi sốt ruột buột miệng. “Không những thế, ông còn bắt lịch sự nữa. Daisy đang ngồi một mình trong kia kìa”.

Ông giơ tay lên ngăn tôi lại, nhìn tôi với vẻ trách móc mà tôi không thể quên được, rồi thận trọng mở cửa trở lại phòng bên kia…” (Trích đoạn Đại gia Gatsby)