Trong kho tàng thư tịch Việt Nam, nếu trước kia có bách khoa toàn thư, thì phải nhận rằng Lịch Triều Hiến Chương Loại Chí là bộ bách khoa toàn thư đầu tiên của Việt Nam. Lịch Triều Hiến Chương Loại Chí – có nghĩa là phép tắc các triều đại chép theo thể phân loại, đã được học giả Phan Huy Chú dày công nghiên cứu, biên soạn trong 10 năm (1809-1819). Bộ sách được xem là bộ bách khoa toàn thư đầu tiên của nước ta, là cả một kho tư liệu có giá trị khoa học cho công tác nghiên cứu khoa học xã hội. Không những phong phú về nội dung mà đã bộ sách đã được chính tác giả phân loại, hệ thống hóa theo phương pháp khoa học.

 Lịch Triều Hiến Chương Loại Chí gồm có 49 quyển, chia ra làm 10 bộ môn nghiên cứu tức 10 loại chí sau này:

 1. Dư địa chí chuyên chủ nói về tình hình địa lý và lịch sử địa lý của nước Việt Nam.

 2. Nhân vật chí nói về tiểu sử các vua chúa, các quan lại, các nho sĩ, các tướng sĩ, các người có tiết nghĩa, có tên tuổi trong lịch sử Việt Nam.

 3. Quan chức chí nói về lịch sử chế độ quan liêu Việt Nam trong lịch sử.

 4. Lễ nghi chí nói về nghi vệ, phẩm phục vua chúa, quan lại, các lễ của triều đình.

 5. Khoa mục chí nói về chế độ khoa cử và những người thi đỗ từ tiến sĩ trở lên từ triều Lê trở về trước.

 6. Quốc dụng chí nói về chế độ thuế khóa và chế độ tài chính của các triều đại trong lịch sử.

 7. Hình luật chí nói về tình hình pháp luật của các triều đại, và nhất là tình hình pháp luật của triều Lê.

 8. Binh chế chí nói về các tổ chức quân sự của nước Việt Nam qua các triều đại từ triều Lê trở về trước.

 9. Văn tịch chí nói về các sách bằng chữ Nôm hay chữ Hán của Việt Nam từ triều Lê trở về trước.

 10. Bang giao chí nói về chính sách ngoại giao, nghi lễ ngoại giao, lịch sử ngoại giao giữa Việt Nam và Trung Quốc.

 Trong tất cả các bộ môn nghiên cứu kể trên, Phan Huy Chú chỉ nghiên cứu các sự kiện từ triều Lê trở về trước, và thường chú trọng nghiên cứu đặc biệt về triều Lê, còn triều Nguyễn thì ông không nói đến (có lẽ để tránh các sự lôi thôi làm phiền lụy cho mình).

Lịch Triều Hiến Chương Loại Chí không chi là bộ sách có giá trị khoa học. Điều đặc biệt đáng chú ý là Lịch Triều Hiến Chương Loại Chí lại là bộ sách tiến bộ về mặt tư tưởng nữa. Tính chất tiến bộ của bộ sách biểu hiện ở nhiều phương diện, nhưng có lẽ cụ thể và lý thú nhất là ở phương diện chế độ ruộng đất nước Việt Nam.

Về tác giả

Phan Huy Chú sinh năm Nhâm Dần 1782 và mất năm Canh Tý 1840.

Phan Huy Chú tên tự Lam Khanh, hiệu Mai Phong. Thuở nhỏ có tên là Hạo, sau đổi tên là Chú. Tổ tiên của Phan Huy Chú ở làng Thu Hoạch, huyện Thiên Lộc, trấn Nghệ An, sau di cư ra ở làng Sài Sơn, tức làng Thày thuộc phủ Qụổc Oai, trấn Sơn Nam, nay thuộc huyện Qụốc Oai, Hà Nội.

Con đường hoạn lộ của Phan Huy Chú thật ngắn ngủi và lận đận, hai lần bị giáng và cách chức. Nhưng điều đáng nói ở Phan Huy Chú là sự đóng góp to lớn của ông về phương diện văn hóa bằng công trình biên khảo lớn và công phu: bộ Lịch triều hiến chương loại chí. Ngoài ra ông còn là tác giả của các tập: Hoàng Việt dư địa chí, Hoa thiều ngâm lục, Hoa trình ngâm lục, Dương trình ký kiến, Hải trình chí lược.